Afgelopen week werd mijn aandacht getrokken door een bericht op nu.nl. Het bevatte de bewering dat 2023 recordnat was geweest, maar dat er toch een neerslagtekort was. Wat was er aan de hand?
Paradox
Deze bewering lijkt een typische paradox te zijn, oftewel een tegenstrijdige conclusie die niettemin ontstaan is als gevolg van een correcte redenatie binnen een correcte hypothese (Wikipedia). Op het eerste gezicht zou je zeggen dat iets (in dit geval een jaar) niet zowel nat (en wel extreem) als (extreem) droog kan zijn. Dat is met elkaar in tegenspraak.
Als je echter naar de uitleg kijkt verderop in het artikel, dan is duidelijk dat de bewering toch waar is. Er staat: “Hoewel er in 2023 meer regen viel dan ooit, was er toch een groot neerslagtekort. In de tweede helft van mei en in juni – tijdens het groeiseizoen in de landbouw – viel vrijwel geen spatje regen.”. Er waren dus twee maanden heel droog, terwijl de neerslag gemeten over het hele jaar extreem groot was. Dat is zeer wel mogelijk als de overige tien maanden natter dan gemiddeld waren.
Gemiddelden
Het gaat in de berichtgeving over klimaat soms over gemiddelden (van temperatuur, neerslag, etcetera). Gemiddelden zijn lastig, omdat ze over de lange termijn gaan. Dan ben je afhankelijk van geheugen en cijfers, en die zijn niet altijd betrouwbaar. Als een ontwikkeling zich uitstrekt over jaren (zoals klimaat per definitie doet), is het gevoelsmatig veel lastiger te bevatten. Dan krijg je last van het kokende-kikker-effect.
Extremen
Toch zijn het niet de gemiddelden waar je voor op moet passen. Veel gevaarlijker zijn de extremen. Bekend is de uitspraak dat je niet zomaar een rivier moet oversteken die gemiddeld één meter diep is. Halverwege kan een kuil van drie meter diep zitten waar je in verzuipt.
Zo is ook een neerslag-, temperatuur- of windrecord veel gevaarlijker voor de individuele mens. Een graad warmer over een jaar is prima te overleven, maar een hittegolf van meer dan 40 graden kan wel degelijk levensbedreigend zijn.