Je hoort tegenwoordig vaak de verzuchting dat de Nederlandse samenleving zo gepolariseerd is. Vooral sinds de coronacrisis lijkt dit het geval, en dit wordt over het algemeen (en ook door mij) als onwenselijk gezien. Is het echt zo en, zo ja, is het inderdaad negatief?
Wat is polarisatie?
Volgens het lemma over polarisatie in Wikipedia is polarisatie in politieke zin het versterken van tegenstelling tussen groepen burgers of partijen. Een gepolariseerde groep zal het over veel onderwerpen met elkaar eens zijn en zich afzetten tegen groepen met een andere mening. De term is in wezen neutraal (oordeelvrij), maar wordt vooral pejoratief (negatief) gebruikt.
De term polarisatie komt uit de natuurkunde, waar het duidt op licht dat maar in één richting trilt. Veel zonnebrillen hebben een polarisatiefilter, zodat hinderlijke schitteringen (die vaak gepolariseerd zijn) weggefilterd kunnen worden.
Nadelen van polarisatie
In de afgelopen coronacrisis heb ik polarisatie ervaren over het coronabeleid. Aan de ene kant stonden de voorstanders van stringente maatregelen teneinde het virus zo snel mogelijk in te dammen en de zorg zo min mogelijk te belasten.
Aan de andere kant had je de sceptici, waartoe ik behoorde, die vooral de nadelen van de maatregelen benadrukten en dan met name het verlies van burgerlijke vrijheid. Dit spleet de samenleving diep en ik heb in eigen familie- en vriendenkring deze polarisatie als pijnlijk ervaren. De wederzijdse minachting (met termen als wappies of schapen) zorgde mijns inziens voor een giftige sfeer.
Voordelen van polarisatie
Er zijn ook politieke denkers die polarisatie als symptoom zien van een democratie met duidelijke verschillen en dat prima vinden. In totalitaire staten zijn dat soort verschillen namelijk helemaal niet toegestaan en ontbreekt een gezond democratisch debat.
Eigenlijk was de vroegere zuilenmaatschappij ook zeer gepolariseerd, en veel ouderen denken er met weemoed aan terug. Je voelde je verbonden met je zuilgenoten. De zuil werd door velen als een warm nest ervaren. Wat je van iets mocht vinden was in ieder geval duidelijk en helder. Kom daar nu eens om.
Conclusie
Naar de oude zuilen gaan we denk ik niet terug en volgens mij is dat goed, want het zelf nadenken en je mening vormen is voor mij een groot goed. Ik hoef geen dominee die mij vertelt wat mijn mening (en gedrag) zou moeten zijn, en denk met afschuw terug aan de preken van Hugo de Jonge.
Wat ik wel terug zou willen is het wederzijds respect dat bestond in die tijd. Natuurlijk verschilde men van mening, maar het debat was niet zo vulgair en respectloos als het nu vaak is. Ik zou dus willen stellen dat met polarisatie an sich niet zoveel mis is, maar dat het gepaard moet gaan met goede omgangsvormen. Een duidelijke mening hebben is prima, maar respecteer die van de ander.